کد مطلب:225185 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:224
بیان پاره ای مطالب و اخباری که بر علوم فاخره امام رضا دلالت دارد
علوم ائمه هدی صلوات الله علیهم اجمعین از بحار سرشار علوم غزیره رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شادخوار و كامكار و معادل علوم رسول خدای از علوم بیرون از تناهی الهی گران بار است و خلاصه اش این كه مقام نبوت خاصه و رسالت مطلقه و ولایت خاصه و وصایت منصوصه و ریاست بر تمام انبیاء و مرسلین و پیشوائی تمامت ملائكه مقربین و كروبین و علت بودن برای خلقت كاینات و ارضین و سماوات و تمامت عوالم و معالم دنیویه و اخرویه به جمله از حیثیت غزارت بحار علم و افاضات سحائب دانش و لمعات لالی خزاین بینش و اشراقات انوار شموس معارف و بدور عوارف است و ازین است كه یكی از دلایل ساطعه عظیمه امامت این است كه اعلم اهل روزگار خود باشد پس تمام معلومات دوایر خلقت از اثر علوم این انوار مقدسه است چنان كه ازین پیش مذكور داشتیم و در مناقب ابن شهر آشوب و دیگر كتب مذكور است كه مأمون الرشید فراوان آن حضرت را به پرسش از هر چیزی معضل و مشكل ممتحن می داشت و آن حضرت جواب او را بر وفق صواب و طریق ایجاب می گذاشت و تمامت كلمات و اجوبه و تمثیلات آن حضرت به آیات قرآنی و كلمات یزدانی بود، ابراهیم بن عباس گوید هرگز آن حضرت را ندیدم كه از مسئله پرسیده شود مگر این كه به آن عالم بود محمد بن عیسی یقطینی گوید در آن هنگام كه مردمان را در امر حضرت ابی الحسن رضا علیه السلام اختلاف افتاد از آن مسائلی كه مردمان از حضرتش سوال كردند و آن حضرت جواب هر یك را بداده بود جمع كردم هجده هزار مسئله برآمد و جماعتی از عظمای مصنفین از آن حضرت روایت می كردند از جمله ایشان ابوبكر خطیب در تاریخ خود از آن حضرت نقل می كند و دیگر ثعلبی در تفسیر خود و سمعانی در رساله خود و ابن معتز در كتاب خود
[ صفحه 216]
و هم چنین غیر از ایشان در كتب و رسائل خودشان و این جماعت كه مذكور شدند همه از فحول رجال و اصول علمای عامه هستند.
ابوجعفر قمی علیه الرحمه در كتاب خود عیون اخبار الرضا می نویسد كه مأمون علمای سایر ملل را مثل جاثلیق و رأس الجالوت و روسای صابئین كه از جمله ایشان عمران صابی و هیربد اكبر و اصحاب زردشت و نطاس رومی و جماعت متكلمین كه از جمله آنها سلیمان مروزی بودند فراهم كرد پس از آن عالم علوم ربانی و نورالانوار حضرت سبحانی امام رضا علیه السلام را حاضر نمود و آن جماعت رؤسای ادیان مختلفه و علمای تبیانیه هر یك به سلیقه و فن خود پرسشی از آن حضرت كرده از معضلات مطالب سؤالات نموده امام علیه السلام واحدا بعد واحد و عالما بعد عالم را مجاب كرده سخن در دهان ایشان قطع فرمود و مأمون از تمامت خلفای بنی عباسی اعلم بود و با این حال غزارت علم و وفور دانش و كمال كیاست و فطانت و قدرت سلطنت و استیلای تسلط ناچار شد كه در حضرت والا رتبتش منقاد شود و ولایت عهد خویش بدو گذارد و دخترش را به تزویج او سپارد.
در مناقب ابن شهر آشوب و كتاب كافی مسطور است كه از حضرت رضا علیه التحیة و الثناء پرسیدند زمان تزویج چه هنگام است فرمود «من السنة التزویج باللیل لان الله تعالی جعل اللیل سكنا و النساء انما هن سكن» هنگام تزویج و زفاف نمودن سنت است كه در شب معمول دارند زیرا كه خدای تعالی شب را اسباب سكون و آرامش قرار داده است و زن ها نیز برای مردها مایه سكون و آرام هستند و دیگر از آن حضرت از طعم و مزه نان و آب بپرسیدند فرمود مزه آب و طعم آن مزه ی حیات و زندگی و طعم نان طعم عیش و زندگانی است و ازین پیش به این حدیث به همین تقریب اشارت شد.
و دیگر در مناقب ابن شهر آشوب مرقوم است كه اسحق موصلی گفت جماعتی از مردم ماوراءالنهر از حضرت امام رضا علیه السلام پرسیدند حورالعین از چه خلق شده اند و مردم بهشتی چون درون بهشت شوند از نخست چه می خورند و معتمد پروردگار
[ صفحه 217]
عالمیان در كجاست و چگونه بود در آن زمان كه نه زمینی و نه آسمانی و نه چیزی بو فرمود «اما الحور العین فانهن خلقن من الزعفران و التراب لا یفنین و اما اول ما یاكلون اهل الجنة فانهم یاكلون اول ما یدخلونها من كبد الحوت التی علیها الارض و اما معتمد الرب عزوجل فانه این الاین و كیف الكیف و ان ربی بلا این و لا كیف و كان معتمده علی قدرته سبحانه و تعالی» خلقت حور العین از زعفران و خاك است و فنائی برای آنها نیست و اما اول چیزی كه اهل بهشت می خورند همانا نخست وقتی كه داخل بهشت می شوند از جگر همان ماهی كه زمین بر آن قرار گرفته است و اما معتمد پروردگار یعنی چیزی كه خدای بر آن اعتماد بجوید همانا یزدان تعالی أین و كیف را ایجاد فرموده حضرت پروردگار مرا این و كیف نمی باشد بلكه معتمدش قدرتش سبحانه و تعالی می باشد یعنی خدای را اینیت و كیفیت و مكان و منزل و معتمد و معولی نیست و این جمله برای اجسام و مركبات و خداوند تعالی:
نه مركب بود و جسم نه مرئی نه محل
بی شریك است و معانی تو غنی دان خالق
وسائل را راه چون و چرا نماید و ازین پس انشاءالله تعالی در مقامات مناسبه از علوم فاخره و فقاهت تامه آن حضرت مسطور می شود.
[ صفحه 216]
و هم چنین غیر از ایشان در كتب و رسائل خودشان و این جماعت كه مذكور شدند همه از فحول رجال و اصول علمای عامه هستند.
ابوجعفر قمی علیه الرحمه در كتاب خود عیون اخبار الرضا می نویسد كه مأمون علمای سایر ملل را مثل جاثلیق و رأس الجالوت و روسای صابئین كه از جمله ایشان عمران صابی و هیربد اكبر و اصحاب زردشت و نطاس رومی و جماعت متكلمین كه از جمله آنها سلیمان مروزی بودند فراهم كرد پس از آن عالم علوم ربانی و نورالانوار حضرت سبحانی امام رضا علیه السلام را حاضر نمود و آن جماعت رؤسای ادیان مختلفه و علمای تبیانیه هر یك به سلیقه و فن خود پرسشی از آن حضرت كرده از معضلات مطالب سؤالات نموده امام علیه السلام واحدا بعد واحد و عالما بعد عالم را مجاب كرده سخن در دهان ایشان قطع فرمود و مأمون از تمامت خلفای بنی عباسی اعلم بود و با این حال غزارت علم و وفور دانش و كمال كیاست و فطانت و قدرت سلطنت و استیلای تسلط ناچار شد كه در حضرت والا رتبتش منقاد شود و ولایت عهد خویش بدو گذارد و دخترش را به تزویج او سپارد.
در مناقب ابن شهر آشوب و كتاب كافی مسطور است كه از حضرت رضا علیه التحیة و الثناء پرسیدند زمان تزویج چه هنگام است فرمود «من السنة التزویج باللیل لان الله تعالی جعل اللیل سكنا و النساء انما هن سكن» هنگام تزویج و زفاف نمودن سنت است كه در شب معمول دارند زیرا كه خدای تعالی شب را اسباب سكون و آرامش قرار داده است و زن ها نیز برای مردها مایه سكون و آرام هستند و دیگر از آن حضرت از طعم و مزه نان و آب بپرسیدند فرمود مزه آب و طعم آن مزه ی حیات و زندگی و طعم نان طعم عیش و زندگانی است و ازین پیش به این حدیث به همین تقریب اشارت شد.
و دیگر در مناقب ابن شهر آشوب مرقوم است كه اسحق موصلی گفت جماعتی از مردم ماوراءالنهر از حضرت امام رضا علیه السلام پرسیدند حورالعین از چه خلق شده اند و مردم بهشتی چون درون بهشت شوند از نخست چه می خورند و معتمد پروردگار
[ صفحه 217]
عالمیان در كجاست و چگونه بود در آن زمان كه نه زمینی و نه آسمانی و نه چیزی بو فرمود «اما الحور العین فانهن خلقن من الزعفران و التراب لا یفنین و اما اول ما یاكلون اهل الجنة فانهم یاكلون اول ما یدخلونها من كبد الحوت التی علیها الارض و اما معتمد الرب عزوجل فانه این الاین و كیف الكیف و ان ربی بلا این و لا كیف و كان معتمده علی قدرته سبحانه و تعالی» خلقت حور العین از زعفران و خاك است و فنائی برای آنها نیست و اما اول چیزی كه اهل بهشت می خورند همانا نخست وقتی كه داخل بهشت می شوند از جگر همان ماهی كه زمین بر آن قرار گرفته است و اما معتمد پروردگار یعنی چیزی كه خدای بر آن اعتماد بجوید همانا یزدان تعالی أین و كیف را ایجاد فرموده حضرت پروردگار مرا این و كیف نمی باشد بلكه معتمدش قدرتش سبحانه و تعالی می باشد یعنی خدای را اینیت و كیفیت و مكان و منزل و معتمد و معولی نیست و این جمله برای اجسام و مركبات و خداوند تعالی:
نه مركب بود و جسم نه مرئی نه محل
بی شریك است و معانی تو غنی دان خالق
وسائل را راه چون و چرا نماید و ازین پس انشاءالله تعالی در مقامات مناسبه از علوم فاخره و فقاهت تامه آن حضرت مسطور می شود.